Srpski
Hronologija događaja na Sajmištu od 1945. do danas
1990-1999
Februar, 1990.
Časopis "Svet" je organizovao okrugli sto, posvećen inicijativi za formiranje Muzeja genocida, koju je godinu dana ranije pokrenuo Milan Bulajić. Osnivanje muzeja, koji je zamišljen kao "srpski Jad vašem", predstavljeno je na okruglom stolu kao zajednički projekat Milana Bulajica, Društva srpsko-jevrejskog prijateljstva i Arhiva Srbije.
Milan Bulajić predložio je da budući muzej bude lociran na "memorijalnom području nacističkog logora Sajmište u Beogradu".
Godinu dana kasnije, Bulajić je postavljen za predsednika Odbora Skupštine grada za uređenje Sajmišta. U dokumentima iz tog vremena, o Sajmištu se često govori kao o lokaciji buduceg Muzeja žrtava genocida, koji će biti posvećen, pre svega, stradanju Srba u NDH. Muzej je zvanično osnovan 1992. ali mu nisu dodeljene prostorije na Sajmištu.
9. maj, 1991.
Likovni umetnici in memoriam zatočenicima
Na Sajmištu održana godišnja komemoracija povodom Dana pobede, u organizaciji Sekcije boraca i bivših zatočenika logora Sajmište. Za razliku od prethodnih godina, kada je dominirala tema narodnooslobodilačke borbe i otpora okupatoru, 1991. je izveden recital pod nazivom: "Praštaj ali ne zaboravljaj". Ovaj naslov je bio aluzija na govor Patrijarha Germana u Jasenovcu 1985., kada je poglavar SPC pozvao Srbe da oproste ali ne zaborave genocid koji su nad njihovim sunarodnicima počinile ustaše za vreme Drugog svetskog rata. Dakle, nova kultura sećanja, kojom je dominirao motiv srpskog stradanja, uticala je i na sadržaj devetomajskih komemoracija, koje su na Sajmu organizovali borci NOB-a.
U okviru ove svečanosti održana je i izložba dela likovnih umetnika čiji se ateljei nalaze na Sajmištu.
14. februar, 1992.
Objavljen Detaljni urbanistički plan spomeničkog kompleksa "Staro sajmište", koji predviđa rekonstrukciju originalnih objekata i izgradnju spomen obeležja. Plan do danas nije realizovan.
2. maj, 1992.
Na Radio televiziji Srbije, u okviru serije "Nekad i sad", prikazan četrdesetominutni dokumentarni film "Nemački logor na Beogradskom sajmištu". Scenario: Milan Koljanin, Režija: Dejan Kosanović.
Otprilike u isto vreme, objavljena je istoimena knjiga Milana Koljanina, u izdanju Instituta za savremenu istoriju u Beogradu.
Ova knjiga predstavlja prvu iscrpnu studiju posvećenu ratnoj istoriji Starog sajmišta. Jedna od njenih najvećih vrednosti je to što je dovela u pitanje zvaničnu procenu broja žrtava ovog logora (osamdeset do sto hiljada zatočenika od kojih je izmedu četrdeset i pedeset hiljada stradalo) koja se redovno pojavljuje u posleratnoj istoriografiji. Na osnovu Koljaninovih istraživanja, broj zatočenika koji su prošli kroz logor na Sajmištu između 1941. i 1944., je dvostruko manji, tj. njih oko 40 000, ukljucujuci i 7 000 Jevreja koji su bili internirani u Judenlager. U logoru je, prema Koljaninu, stradalo oko 17 000 ljudi, među kojima gotovo svi Jevrejski zatočenici (svega pedesetak Jevrejki je pusteno), kao i svaki treći zatočenik Anhaltelager-a.
Međutim, zanimljivo je da u dokumentarnoj emisiji RTS-a, za koju je napisao scenario i u kojoj se u više navrata pojavljuje iznoseći istorijske podatke o logoru, Milan Koljanin ne navodi zaključke svoje studije. Naprotiv, on iznosi one podatke koje je u svojoj knjizi negirao, konstatujući da je "od decemba 1941. godine pa do kraja jula 1944. godine, u logor na Sajmištu dovedeno ukupno preko 90 000 zatočenika iz svih krajeva Jugoslavije, pa i van nje. Od ovog broja, u samom logoru, ili neposredno posle odvođenja iz logora, život je izgubilo ukupno preko 44 000 zatočenika..."
Razloge za ovu nedoslednost treba tražiti u činjenici da je nakon objavljivanja knjige Nemački logor na Beogradskom sajmištu, došlo do sukoba između Milana Koljanina i Sekcije preživelih boraca i zatočenika logora Sajmište. Lideri Sekcije tvrdili su da knjiga “obiluje nedovoljno pouzdanim podacima autora bez istorijskih činjenica utvrđenih istraživanjima” te da se u njoj nalaze “netačni podaci o broju zatočenika koji je prošao kroz logor, zatim o broju nastradalih u logoru i stratištima oko Beograda”. Iznošenje “zvaničnih” podataka o broju žrtava u emisiji RTS-a, najverovatnije je bio ustupak članovima Sekcije preživelih boraca i zatočenika, od kojih je krajem osamdesetih i potekla inicijativa da se o Sajmištu napravi dokumentarna emisija.
22. April, 1995.
Sa šest godina zakašnjenja, otkriven je spomenik žrtvama logora na Sajmištu. Ceremonija nije održana na Dan pobede, 9. maja, kao što je prvobitno planirano, već 22. aprila, na godišnjicu proboja logoraša iz Jasenovca, 1945. godine, koja se od 1992., u Srbiji obeležava kao Dan žrtava genocida.
Na svečanosti, na kojoj je govor održao tadašnji predsednik Jugoslavije Zoran Lilić, Jasenovac je, međutim, spomenut samo jednom, na samom početku ceremonije. Objašnjenje za ovo treba tražiti u činjenici da je spomenik otkriven samo nedelju dana pre Operacije bljesak, u vreme kada je bilo politički nepoželjno previše podsećati javnost na istoriju stradanja Srba u Hrvatskoj. Umesto toga, ceremonijom je dominirala tema stradanja Srba, ali u Srbiji, pod nemačkom okupacijom.
Otkrivanje spomenika na Sajmištu 1995. godine
Jevreji su na ovoj komemoraciji spomenuti samo kao prve žrtve logora na Sajmištu, a specifičnost Holokausta ni na koji način nije osvetljena. Natpis na spomeniku, takođe, ne pominje činjenicu da je Sajmište formirano kao Jevrejski logor niti da su Jevreji bili jedini zatočenici koji su stradali kao žrtve sistematskog ubijanja. Umesto toga, Sajmište je okarakterisano kao mesto na kome je izvršen genocid nad "100 000 rodoljuba, učesnika NOB, nad decom, ženama i starcima. Svaki drugi zatočenik ubijen je u logoru, ili na stratištima - Jajinci, Bežanijska kosa, Jabuka i Ostrovačka ada. Mnogi su odvedeni u nemačke logore smrti širom okupirane Evrope. Najviše je stradalo Srba, Jevreja i Roma."
22. april, 1996-
9. maj, 1996-
Od 1996 godine, na Dan žrtava genocida održavaju se redovne komemoracije posvećene, najvećim delom, žrtvama Jasenovca. Celodnevni program započinje polaganjem venaca ispred spomenika na Sajmištu, i liturgijom za žrtve genocida, koja se služi u Sabornoj crkvi u Beogradu. U poslepodnevnim časovima organizuju se promocije knjiga, okrugli stolovi, izložbe, svečane akademije, čija je glavna tema stradanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Dakle, Sajmište od 1995. godine predstavlja, pre svega, mesto sećanja na Jasenovac i stradanje Srba u NDH, dok su žrtve samog logora, uključujući i Jevreje, zapostavljeni. Do 2003. glavni organizator ovih komemoracija bio je Muzej žrtava genocida.
Tokom 90-ih, SUBNOR je nastavio sa organizacijom redovnih komemoracija na godisnjicu Dana pobede, koje su se svele na kratku ceremoniju polaganja venaca. Mediji su retko izveštavali o ovim aktivnostima, što znači da su bile gotovo nezapažene.